ولایت عشق

هارپون از آن دسته معدود موشک‌های کلاسیکی است که در عالم مهندسی موشک می‌توان به آن لقب «معلم» داد. مطالعات این موشک در سال ۱۹۶۵ آغاز شد و در سال ۱۹۷۷ عملیاتی شد. بیش از چهل سال است که هارپون موشک ضدکشتی دریاپایه شماره یک آمریکا و بیشتر متحدانش به حساب می‌آید. این موشک در کنار اگزوسه فرانسوی، بار اصلی توان ضدکشتی دریاپایه نیروهای غربی را در چند ده سال اخیر به دوش داشته‌ است. البته در تمام این سال‌ها هارپون گونه‌ها و پیکربندی‌های مختلفی را تجربه کرده و موشک موسوم به اِسلَم از دل آن بیرون آمده است. تایوان، کره جنوبی و رژیم صهیونیستی موشک‌های ضدکشتی با نام‌های هسیونگ فِنگ، هائه‌سونگ و گابریِل را بر پایه موشک هارپون توسعه داده‌اند. چینی‌ها نیز با دستیابی به هارپون در زمینه الگوبرداری و مهندسی معکوس زیرسامانه‌های آن بیکار نبوده‌اند. هارپون در هر سه نوع هواپایه، دریاپایه و زیریایی پایه عملیاتی است. امروزه دو گونه دریایی (آرجی‌اِم-۸۴ و آرجی‌اِم-۸۴ئی یا اِسلَم) و سه گونه هواپایه (اِی‌جی‌اِم-۸۴ و اِی‌جی‌اِم-۸۴ئی یا اِسلم و اِی‌جی‌اِم-۸۴اِچ یا اِسلم-ئی‌آر) از موشک هارپون عملیاتی است.
گونه دریاپایه هارپون از درون لوله شلیک می‌شود. ابتدا بوستر سوخت جامد به مدت سه ثانیه روشن شده و موشک را به شتاب اولیه می‌رساند. سپس بوستر جدا شده و موتور اصلی که از نوع توربوفن است، روشن می‌شود. نمونه هواپایه نیاز به این بوستر ندارد. هارپون از سوخت جت جِی‌پی-۶ یا جِی‌پی-۱۰ استفاده می‌کند. مخزن سوخت این موشک برای اغلب گونه‌ها برای ۱۵ دقیقه پرواز سوخت دارد که برای رسیدن به برد حدود ۱۳۰ کیلومتر در ارتفاع کروز سطح دریا کافی است. هارپون در نزدیکی هدف و پس از قفل کردن رادار روی آن، می‌تواند با انجام انواع مانورها به قصد گریز از پدافند ارتفاع پست، به هدف اصابت کند. گونه‌های هارپون که به اِسلَم و اِسلَم-ئی آر معروف هستند، به‌جای رادار فعال، به حسگر تصویربرداری مادون قرمز مجهزند؛ به‌همین جهت شکل دماغه آن‌ها تغییر یافته است. در اِسلَم در مرحله نزدیک به هدف (۵ الی ۱۰ کیلومتری) حسگر مادون قرمز به جای رادار موج میلی‌متری کار هدایت موشک را برعهده می‌گیرد که اگرچه مصونیت موشک در مقابل جنگال و رادارهای پدافندی را بالا می‌برد، اما امکان فریب آن توسط سامانه‌های مادون قرمز دریایی را نیز افزایش می‌دهد. حسگر مادون قرمز این موشک همانی است که در موشک ماوریک اِی‌جی‌اِم-۶۵دی استفاده می‌شود. اِسلَم همچنین در مرحله میانی پرواز خود از جی‌پی‌اِس برای تصحیح خطای اینرسی استفاده می‌کند. در هارپون‌های غیر از اِسلَم استفاده از جی‌پی‌اِس کمتر گزارش شده است. برد موشک هواپایه اِسلَم-ئی‌آر به ۲۸۰ کیلومتر می‌رسد. این موشک به لحاظ ظاهر تفاوت زیادی با خانواده هارپون دارد؛ اما عضو این خانواده است. اِسلَم-ئی‌آر به‌جای بالک به بال مجهز است که نشانگر برد بیشتر است. برخی گونه‌های هارپون و اِسلَم علیه اهداف زمینی نیز قابل استفاده هستند که دقت آن‌ها بین ۳ تا ۱۰ متر گزارش شده است. هارپون علاوه بر جنگنده‌هایی مانند اِف/اِی-۱۸ یا اِف-۱۵کِی، قادر است به هواپیماهای گشت دریایی مانند پی-۳ اوریون یا بالگردهای سی‌هاوک نیز توان بالای تهاجمی اعطا کند.

هارپون در حال حاضر پرکاربردترین و اصلی‌ترین سامانه موشکی ضدکشتی آمریکا است که بر روی اکثر ناوهای آمریکایی و هم پیمانانش نصب شده است. این موشک قابلیت پرتاب از هوا، دریا، زمین و زیردریا و تحت هرگونه شرایط آب و هوایی را دارد و با استفاده از سرعت زیرصوت ۰/۸ ماخ و سیستم‌های الکترونیکی و راداری پیشرفته، تا حدودی (نه بطور کامل) می‌تواند از ناوگان دریایی آمریکا دفاع کند. آمریکا در حال حاضر هیچ سیستم موشکی ضد ناو مافوق صوت یا ماورای صوت عملیاتی با قدرت کشندگی بالا (موشک استاندارد-۲ بصورت محدود می‌باشد و از سرعت نمونه ضدکشتی آن اطلاعاتی در دست نیست) در اختیار ندارد و همانطور که گفته شد بیشتر به جنبه‌های فناوری و راهکارهای الکترونیکی و جمینگ در برابر سیستم‌های آفندی دشمن می‌پردازد. اما اهمیت موشک‌های ضدکشتی برای آمریکا از سال ۱۹۶۷ و زمانی که یک فروند کشتی رژیم صهیونیستی از کلاس ایلات توسط یه موشک استیکس روسی شلیک شده از کشتی مصری، منهدم شد بیشتر آشکار گردید. توسعه این موشک از اوایل دهه ۱۹۷۰ توسط کمپانی مکدانل داگلاس آغاز و هم اکنون نیز توسط کمپانی بوئینگ مورد ارتقاء و بازسازی قرار می‌گیرد. از سال ۱۹۷۷ که موشک رسماً در ناوگان دریایی آمریکا عملیاتی شد تا به امروز بیش از ۷۰۰۰ فروند هارپون تولید شده و در بسیاری از کشورهای عضو ناتو و متمایل به فناوری‌های نظامی غرب مورد استفاده قرار می‌گیرد. علت اینکه هارپون در نقشه جغرافیایی دنیا گسترده شده، وجود جنگنده‌ها و کشتی‌های ساخت آمریکا نظیر اف-۱۶ ، اف-۱۵ ، اف/ای-۱۸ ، اف-۱۱۱ ، هاریر ، ای-۶ ، اس-۳ وایکینگ ، پی-۳ اوریون ، بی-۵۲ اچ است که به تعداد زیادی در اکثر کشورهای جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
موشک دارای طول ۳/۸ متری در مدل هواپایه و ۴/۶ متری برای انواع زمین و دریاپرتاب است و هم چنین مجهز به یک موتور توربوجت کمکی جدا شونده است که وزنی معادل ۶۹۰ کیلوگرم را در کل شامل می‌شود و این در حالیست که توانایی حمل یک سرجنگی ۲۲۱ کیلوگرمی را داراست که بسته به تصمیم و نوع هدف می‌تواند از نوع هسته‌ای نیز باشد. موشک مجهز به سیستم هدایت آشیانه‌یاب راداری فعال است که تا به حال چندین بار مورد بازسازی و ارتقاء قرار گرفته و بسیار پیشرفته‌تر شده است. نوع هواپایه موشک بدون موتور کمکی بوده و با نام ای‌جی‌ام-۸۴، دریاپایه با نام آرجی‌ام-۸۴ و نمونه زیردریایی پرتاب با نام یوجی‌ام-۸۴ شناخته می‌شوند. نوع دفاع ساحلی و قابل پرتاب از کانتینرهای ساحلی نیز مجهز به موتور کمکی سوخت جامد می‌باشند. توانایی‌های هارپون را اکثراً با موشک‌هایی چون اگزوست فرانسه، آربی‌اس-۱۵ سوئد، اس‌اس‌ان-۲۵ روسیه، سی‌ایگل انگلیس و یینگ‌جی چین مقایسه می‌کنند.

هارپون تا به حال در چندین گونه و نوع گسترش داده شده که بیشتر آنها شامل ارتقاء و مجهز شدن به سیستم‌های الکترونیکی و هدایتی پیشرفته بود. این موشک تا به حال تجربه عملیاتی زیادی نیز داشته که دارای شکست‌ها و موفقیت‌هایی نیز بوده است که یکی از آنها در جریان عملیات مروارید نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران بود که در این عملیات نیروی دریایی ارتش با استفاده از چندین فروند ناو و هواپیماهای اف-۴ فانتوم و با موشک‌های هارپون و غیره توانست نیروی دریایی عراق را به کلی تا آخر جنگ تحمیلی نابود سازد. موشک هارپون دارای برد بیش از ۱۲۰ کیلومتریست و این مسافت را با سرعت نه چندان بالای نزدیک به ۰/۸ ماخ طی می‌کند که البته همانطور که گفته شد تاثیرگذاری خود را مدیون سیستم‌های جنگ الکترونیکی و هدایتی ناوهای آمریکاییست. یکی از پیشرفته‌ترین انواع هارپون مدل بردبلند هواپایه موسوم به اسلم یا ای‌جی‌ام-۸۴ئی می‌باشد که از فناوری‌های بسیار بالایی در زمینه تجهیزات الکترونیکی و سیستم‌های هدفیابی و هدایتی بهره می‌گیرد و موشک می‌تواند به صورت هوشمندانه پس از شلیک به سمت هدف خود روانه شود. این موشک دارای برد قابل توجه ۲۰۰ کیلومتری است و برای حمله به اهداف سطحی به صورت هواپایه توسعه داده شده است. با توجه به روی خوش مقامات نیروی دریایی و هوایی آمریکا به این نوع هارپون، کارشناسان نظامی شروع به توسعه نسل جدیدتر و بسیار پیشرفته‌تری از اسلم افتادند که نتیجه آن روی کار آمدن بهترین و هوشمندترین موشک ضدناو حال حاضر آمریکا، اسلم- ئی‌آر شده است.

اسلم-ئی‌آر (ای‌جی‌ام-۸۴اچ) دوربردترین و پیشرفته‌ترین موشک از اسلاف هارپون می‌باشد که برای شلیک از جنگنده‌های پیشرفته آمریکا و ناتو توسعه داده شده و در حال حاضر بهترین گزینه موشک ضدکشتی برای نصب بر روی جنگنده پیشرفته نسل پنجم، اف-۳۵ می‌باشد. موشک اسلم که از سال ۱۹۸۸ در نیروی دریایی آمریکا عملیاتی شده بود، نوع برد بلند آن از سال ۲۰۰۰ بطور رسمی در ناوگان دریایی عظیم آمریکا عملیاتی شد و در جریان جنگ‌های افغانستان و عراق شرکت داشت. این موشک دارای سیستم هدفیابی خودکار بوده که توسط شرکت جنرال الکتریک توسعه داده شده و هم چنین دارای یک رایانه مدرن داخلی است که تصاویری از اهداف مورد نظر را در داخل خود جای داده و با استفاده از حسگرهای پیشرفته خود می‌تواند با تجزیه-تحلیل و بررسی هدف و داده‌های رایانه‌ای، اهداف واقعی و ارزشمند را تشخیص داده و حمله‌ور شود. موشک دارای قابلیت شلیک کن-فراموش کن می‌باشد که در این صورت موشک فقط توسط هواپیما شلیک شده و رها می‌شود، پس از آن موشک بصورت هوشمند به هدف خود حمله می‌کند در حالی که هواپیمای حامل موشک از صحنه نبرد کاملا دور شده است. هارپون برد بلند دارای برد بیش از ۲۵۰ کیلومتریست و می‌تواند با استفاده از موتور توربوجت خود به سرعت بیش از ۰/۷ ماخ برسد و سیستم‌های دقیق هدف یابی و هدایتی موشک، کمترین دایره خطایی را برای موشک تامین می‌کنند.اسلم-ئی‌آر دارای طول ۴/۳۶ متر، قطر ۳۴ سانتی‌متر و عرض بال ۲/۲ متری است که می‌تواند با وزن ۶۷۵ کیلوگرمی خود برای بسیاری از ناوهای بی دفاع مهلک و کشنده باشد. با توجه به شکل موشک، قابلیت بالای پنهانکاری برای موشک قابل مشخص است و این ویژگی آسیب پذیر بودن موشک در برابر سیستم‌های دفاع بسته و ضدموشکی را با توجه به بزرگترین ضعف این موشک یعنی سرعت بسیار پایین، جبران می‌کند. هارپون در حال حاضر با نرخ حدود ۱۰۰ فروند در سال در حال تولید است و ۳۱ کشور جهان از جمله ایران، این موشکِ را در اختیار دارند. ایران در طول جنگ با عراق به‌خوبی از هارپون استفاده کرد و البته در سال ۱۹۸۸ در درگیری با ناوچه‌های آمریکایی، دو شناور ایرانی از فاصله بسیار نزدیک مورد اصابت این موشک قرار گرفتند.